GÖKTÜRK KAĞANLIĞI
TÜRK ADIYLA KURULAN İLK DEVLET
552 - 744
Bumin Kağan'dan Bilge Kağan'a; Orta Asya'nın efendileri.
Bumin Kağan'dan Bilge Kağan'a; Orta Asya'nın efendileri.
Mançurya'dan Karadeniz'e uzanan devasa coğrafya
Ötüken'den Altaylara: Türk Kültürünü Şekillendiren Topraklar
"Kutlu Orman". Toprak Ana. Tüm Türk devletlerinin manevi başkenti ve dünyanın merkezi sayılan kutsal yer.
"Altın Dağlar". Göktürklerin demircilik yaptığı, Ergenekon efsanesinin doğduğu sarp ve yüce dağlar.
Yazıtların Evi. Tarihin taşa kazındığı, Türklerin devlet kurup yasalar yaptığı bereketli vadi.
Düşman baskınından kaçan iki Türk ailesi, dağların arasında gizli, verimli bir vadi olan Ergenekon'u bulur. Yüzyıllar boyunca burada çoğalıp büyük bir millet olurlar. Ancak artık vadiye sığamaz hale gelirler.
Çıkış yolu ararken bir demirci, dağın demirden olduğunu fark eder. Büyük bir ateş yakıp körüklerle dağı eritirler. Bozkurt'un rehberliğinde demir dağı aşıp dünyaya yeniden yayılırlar. Bu gün, Türklerin yeniden doğuş bayramı (Nevruz) olarak kutlanır.
Avar hakimiyetine son vererek Ötüken merkezli devleti kurdu. "İl Kağan" unvanını aldı.
Devletin batı kanadını yönetti. Bizans ve Sasanilerle diplomatik ilişkiler kurarak İpek Yolu'nu kontrol etti.
Onun döneminde devlet en parlak, en güçlü ve en zengin dönemini yaşadı.
Göktürkler, tek yaratıcı olan "Tengri"ye inanırdı. Hükümdarın yönetme yetkisini (Kut) Tanrı'dan aldığına inanılırdı.
Türk ordusu tamamen süvarilerden oluşurdu. "Kurt Kapanı" (Turan Taktiği) ile kendilerinden kat kat büyük orduları yenerlerdi.
Devlet ikiye bölündü ve Çin esareti başladı. 50 yıl süren bu karanlık dönemde Türk'ün özgürlük ateşi hiç sönmedi.
Çin başkenti Çangan'da esir tutulan Göktürk asilzadesi Kürşad, 39 sadık arkadaşıyla imkansızı denedi. Amaçları, Çin İmparatorunu rehin alıp karşılığında Türklerin özgürlüğünü sağlamaktı.
Planlanan gece fırtına çıkıp İmparator saraydan çıkmayınca, Kürşad planın bozulmaması için 40 kişiyle doğrudan imparatorluk sarayını bastı. Vey Nehri kıyısında son nefeslerine kadar savaşarak şehit düştüler.
17 arkadaşıyla başlattığı isyanla milleti yeniden "İl" (Devlet) yaptı. Dağınık boyları birleştirdi.
Askeri deha. Demir Kapı'ya kadar seferler düzenledi. Sert mizacı nedeniyle içeride karışıklıklar çıktı.
"Aç milleti doyurdum, çıplak milleti giydirdim." diyerek sosyal devlet anlayışını gösterdi.
"Apa Tarkan". Stratejist ve diplomat. Kendi anıtını sağlığında diktiren bilge devlet adamı.
II. Göktürk Devleti'nin en büyük mirası. Tonyukuk (720), Kül Tigin (732) ve Bilge Kağan (735) adına dikilen bu anıtlar, Türk tarihinin ilk yazılı belgeleri ve siyasetnamesidir.
"Ey Türk milleti! Üstte mavi gök çökmedikçe, altta yağız yer delinmedikçe, senin ilini ve töreni kim bozabilir?"
Bumin Kağan, Avarlara isyan etti ve Ötüken merkezli I. Göktürk Devleti'ni kurdu.
Taht kavgaları ve Çin entrikaları sonucu devlet Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldı.
Doğu Göktürklerin yıkılmasıyla 50 yıllık matem dönemi başladı. 639'da Kürşad ihtilali gerçekleşti.
Kutluk Kağan, devleti yeniden kurdu. Bu yüzden devlete "Kutluk Devleti" de denir.
Önce kahraman Kül Tigin, sonra Bilge Kağan vefat etti. Devlet hızla güç kaybetmeye başladı.
Basmil, Karluk ve Uygur ittifakı devlete son verdi. Uygur Kağanlığı dönemi başladı.
38 harfli Orhun alfabesi, Türklerin kullandığı ilk milli alfabedir.
İkili teşkilat ve Kurultay geleneği, sonraki Türk devletlerine örnek oldu.
Siyasi isim olarak "Türk" adını kullanan ilk devlettir.
Balballar ve Hayvan Üslubu ile maden sanatında zirveye ulaştılar.